Xenogenesis Üçlemesi 3: İmago / Octavia Butler

Bilim Kurgu Kitap Kulübü ile kasım ayında okumaya başladığımız Xenogenesis Üçlemesi'ni, bu ay son kitabı olan İmago ile bitirdik. İmago'da bizi yine başka bir karakter karşıladı. Önceki kitapta yaşananların üzerinden bir süre geçmişti ama düzen ve ilişkiler konusunda pek de bir şey değiştiği söylenemezdi. Yine de beklenmedik şeyler de olmuyor değildi.

Bu sefer hikayeyi bizzat bir karakterin bakış açısından okuyoruz. Anlatıcımız Jodahs olanları birinci ağızdan aktarıyor. Bununla yazar okurun, farklı ve henüz oluşmaması gereken bir tür olan Jodahs'ın tecrübe ettiklerini (hem davranışsal hem de duygusal/düşünsel tecrübelerini) onunla yakından paylaşmasına olanak sağlıyor. Aslında böylece onunla kurduğumuz empati derecesini de artırmayı amaçlıyor.

Jodahs kimsenin beklemediği ve hazır olmadığı bir tür: cinsiyeti ooloi olan bir insan/oankali melezi. Ooloi, Oankalilerin üçüncü ve insanın anlamakta en çok zorlandığı cinsiyet türü. Bu cinsiyetin zor anlaşılmasının ve diğer cinsiyetlerden daha agresif bir tepkiyle karşılaşmasının sebebi insanın düşünce şeklinin, algısının ve yargılarının hep ikili toplumsal cinsiyet rollerinin etkisi altında olması (ki bu tema önceki kitaplarda da işlenmişti). Ooloi insan ve oankali çiftleşmesi ve üremesinde en kilit rolü oynuyor, iki tür ooloi olmadan üreyemiyor. Böylesine önemli ve karmaşık türden olan bir karakterin hikayesini (hele türünün ilk örneği olduğunu düşünürsek) onun kendi perspektifinden aktarmak bu yüzden yerinde bir seçim olmuş.

Oankalinin, özellikle de ooloiların ne denli manipülatif olduğunu bir kez daha, daha net bir şekilde gördük. Yaşam ve üreme odaklı var oldukları iddiası insan iradesini hiçe saymak için bir gerekçe değil. İhtiyaçları söz konusu olduğunda doğru olanın bu olduğunu var sayarak insanları bir şekilde (onların rızasını almaya gerek görmeden) kendilerine bağımlı hale getirmelerini okumak gerçekten rahatsız ediciydi. İnsanın felaketi hiyerarşik düşünce yapısıysa eğer, Oankalininki de bence bu: sahip oldukları güçle belki pasif ama etkili bir zorbalık ortaya koymak. Zarar vermediklerini iddia ederek insanları kendi oluşturdukları alternatifleri seçmeye zorlamak.

Ortada seçim olması insanın özgürlüğe sahip olduğu anlamına gelmiyor ne yazık ki. Tecrübeyle sahip, biliyoruz.

Kısacası bu yüzden, Jodahs özelinde ooloilerin insan iradesini yok sayıp doğru olduğunu varsaydıkları şekilde onları kendilerine bağlamaları yüzünden karaktere karşı bir sempati beslemek sömürgeci güçlere, sömürgeci psikolojiye karşı sempati beslemek kadar zor. Ki bana kalırsa Butler'ın kurduğu paralel tam olarak bu.

Anlatımın bu yönden etkileyici olması dışında İmago beklentimin altında kalan bir kitap oldu. Serinin genel olarak ele aldığı temalar diğer iki kitapta daha yoğun bir şekilde, akıcı ve merak uyandırıcı bir hikaye içinde işlenmişti zaten. Bu kitapta ise tempo radikal bir şekilde düşmüş, hikaye tahmin edilir şekilde ilerlemişti ve yazar bence bu kitapta okuruna üzerine düşünecek, kafa yoracak yeni şeyler sunmamıştı. Dediğim gibi zaten ele alınmış temalar bu sefer daha silik bir şekilde yine karşımızdaydı ama daha ön planda olan yeni ve farklı bir tür olan Jodahs'ın dönüşümü ve bunun getirdiği ihtiyaçlardı. Yukarıda bahsettiğim bu sömüren/sömürülen ikiliğini ve psikolojisini de diğer kitaplarda görmüştük zaten, tekrar etmişti, yeni bir şey yoktu.

Bir de sonunun daha etkileyici, akılda kalıcı olmasını isterdim. Kitabın sonu kitabın sonu gibi değil de bir bölümün sonu gibiydi. Belki de olması gerektiği şekilde bitmiştir, bilmiyorum... Sanırım ben vurucu sonları çok sevdiğimden bana biraz sönük geldi.

Genel anlamda ise üçlemeyi okuduğuma çok memnunum. Sıradışı hikayesi, akıcı anlatımı ve okuru düşünmeye iten temalarıyla doyurucu bir okuma tecrübesi sunuyor. Üç kitap içinde en sevdiğim ikincisi oldu, tekrara düşmesi nedeniyle en az sonuncusundan keyif aldım. Bütün olarak bakacak olursam üçlemeye puanım 5 üzerinden (3,5'tan) 4 olur. Bilim-kurgu ve eleştirel kurgu sevenlerin okumasını gönül rahatlığıyla tavsiye edebilirim.